چرا ها و چگونگی های ناگفته از پل خواجو در گذر زمان

سال ها از ساخت پل خواجو می گذرد و هرچه از تولد این پل بیشتر فاصله می گیریم ، شکوه آن در پس آپارتمان و سازه های صنعتی کمرنگ و کمرنگ تر می شود .

پل خواجو از جمله دیدنی های ایران و جاذبه های شهر اصفهان به شمار می آید . این پل در عمیق ترین قسمت زاینده رود ساخته شده است و در طول تاریخ نام های گوناگونی را به خود دیده است . از جمله این نام ها می توان به پل شاهی ، حسن آباد ، شیراز ، بابارکن و نهایتا پل خواجو اشاره کرد . هر یک از نام هایی که پل خواجو در طول زمان به خود دیده است ، داستانی با شکوه را در دل خود جای داده است ؛ اولین نامی که پل خواجو به خود دید ، به علت اخته شدن آن در زمان شاه عباس دوم بوده است ، بعد ها به علت نزدیکی این پل به دروازه حسن آباد ، آن را حسن آباد نامیدند . بعدها به علت رفت و آمد قافله ها به جنوب ( شیراز ) آن را پل شیراز نامگذاری کردند و سرانجام بعد از بابارکن ( نزدیکی به مقبره بابارکن الدین ) ، نام این پل را خواجو ( نزدیکی به محله خواجو ) نهاده و تا کنون بر همین نام استوار است .

پل خواجو از سه طبقه ساخته شده است ؛ هر طبقه بیانگر دوره ای خاص از معماری است که با توجه به ویژگی های بنا به راحتی می توان به آن پی برد .

طبقه اول را پله ها تشکیل می دهند ، در این دوره از معماری که در زمان یونان باستان بوده است ، از سنگ های بزرگ و حجیم ، با حداقل کارهای زینتی استفاده می شده است . سنگ هایی که برای ساخت طبقه نخست پل خواجو استفاده شده اند ، از کوه های جنوب اصفهان آورده شده اند . بخشی دیگر از طبقه اول مربوط به پایه های پل است که به شکل قایق های بهم پیوسته طراحی شده اند ؛ این نوع معماری علاوه براینکه آبشکن محسوب می شوند ، یادآور لشکریان خشایارشاه در نبردی سهمگین با امواج نیز می باشند . وقتی برروی پایه های پل خواجو دقیق می شویم ، نقش های خاصی را بر هر پایه خواهیم دید ، که بیانگر امضای هر معمار برپایه است ؛ این کار به منظور محاسبه نهایی دستمزد هر گروه از کارگران انجام می شده است .

از معماری طبقه اول که فاصله می گیریم ، با معماری رومی طبقه دوم پل خواجو آشنا خواهیم شد ؛ در طبقه دوم شاهد قرفه هایی هستیم که سنگ و آجر و گچ در دوره ساسانیان بنا شده است . قرفه های پل خواجو در برابر سیل و طغیان های زاینده رود مهار محکمی هستند ؛ همچنین در طبقه دوم بخش عظیمی از نیازهای انسانی به سبب تفریح و لذت بردن از مناظر فراهم گردیده است .

طبقه سوم پل خواجو مخصوص هنرنمایی هنرمندان در عصر صفوی می باشد ؛ در این طبقه که در فضای باز قرار داشته و فاقد ستون و … می باشد ، شاهد کاشی کاری ها و نقش های بسیار زیبا از هنرمندان عصر صفوی هستیم .

در قدیم پل خواجو دارای چهار طبقه بود ، طبقه چهارم این پل که اکنون تنها در عکس ها یاد و خاطره ای از آن باقیمانده است به دستور زله سلطان ویران شد ؛ این طبقه بیشتر جنبه تفریحی داشته و مکانی مناسب برای دیدن کامل مناظر اطراف و زیبایی های زاینده رود بوده است .

مانند تمامی پل ها ، پل خواجو هم وظیفه ی اصلی خود را اتصال دوسر رود بهم می داند ، اما در کنار آن برای ما آبنماهای زیبایی را خلق کرده و مکانهایی را برای تجمع آب و قایق رانی فراهم می کند ؛ در طبقه دوم و سمت غربی پل ، مکانی است که در دوره ای استفاده های فراوان تفریحی از آن می شده است ، از جمله قایق رانی ؛ البته به استثنای این مورد ، اکثر امکانات تفریحی و اجتماعی پل خواجو به خاطر قسمت شرقی پل و طبقه اول ( پله ها ) می باشد .

عروس پل های جهان ( پل خواجو ) در طول زمان مرمت هایی را به خود دیده است که از اولین بازسازی ها می توان به زمان ناصرالدین شاه اشاره کرد که پل خواجو توسط چراغ علی خان ( نایب الحکومه اصفهان ) مرمت گشت . از دیگر بازسازی هایی که اکنون نیز یادگار آن را به صورت لوح 4 گوش بر بالای پل خواهیم دید ، می توان به بازسازی نصرالله خان در سال 1295 اشاره کرد .

پل خواجو که به علت کشف آرامش بخشی آن به روح انسان ، آرامگاه دو تن از نامداران نیز می باشد ؛ اکنون با گسترش سبک معماری رایج ، کمتر زمینه های بروز زیبایی های خود را دارد ، و این جای نگرانی خواهد داشت…