سواد خبری و نکاتی برای یادگیری این سواد مهم و مورد نیاز
در حوزه ی سواد رسانه ای ، زیرمجموعه ای تحت عنوان سواد خبری وجود دارد که درک درست و آموزش صحیح آن می تواند مصرف کنندگان خبری هوشمندی را تربیت کند .
به طور کلی در سواد رسانه ای ، بر تأثیر رسانه و پیام آن تأکید می شود و این تفاوت را با سواد خبری دارد که در آن به طور اختصاصی ، خبر رسانه مورد توجه قرار می گیرد .
سواد خبری می تواند این توانایی را به افراد بدهد که مرز میان اطلاعات و اخبار درست و نادرست را به خوبی تشخیص دهند و بتوانند اخبار درست و نادرست را از هم تفکیک کنند .
یکی از مشکلاتی که به علت عدم آشنایی صحیح و نبود آموزش درست درخصوص سواد خبری می توان به آن اشاره داشت ، شبکه های اجتماعی می باشد ؛ شبکه هایی که در آن روزانه اخبار ، رویدادها و حوادثی منتشر می شود که ممکن است خیلی از آنها یا اصلا واقعی نباشد و یا اینکه فاصله ی زیادی با واقعیت داشته باشد .
متأسفانه در ایران ، ظاهرا نشر اکاذیب و شایعه پراکنی از طرفداران نسبتا زیادی برخوردار است و افراد انگار دوست دارند که اخبار دروغ و یک کلاغ چهل کلاغ را بخوانند و به اشتراک بگذارند .
در مبحث سواد خبری نکاتی وجود دارد که اگر به آنها توجه کنیم ، می توانیم مانند فردی آگاه و با هوشیاری خوب نسبت به اخبار پیرامون خود واکنش و عکس العمل صحیح نشان دهیم و هر نوع خبر من درآوردی و دور از واقعیت را نپذیریم .
نکته ی 1 = اطلاع از ماهیت متون و یا ویدئوها : ابتدا مطمئن شوید متنی که می خوانید و یا برنامه و ویدئویی را که می بینید ، خبر است ، تبلیغ است و یا پروپاگاندا می باشد ( پروپاگاندا یا تبلیغات سیاسی ، به معنای انتشار هدفمند یک مجموعه از اطلاعات با هدف تحت تأثیر قرار دادن افکار و رفتار مخاطب است ) .
نکته ی 2 = تفکیک اخبار : همیشه سعی کنید ، اخبار را از عقاید خود تفکیک کنید و قضاوتی درباره ی هیچ کدام از خبرها نداشته باشید .
نکته ی 3 = تعقیب اخبار : یکی از نکات لازم برای رسیدن به سواد خبری این است که همیشه و در طول زمان ، اخبار را تعقیب و پیگیری کنید .
نکته ی 4 = ارزیابی منابع خبری : رسیدن به یک سواد خبری خوب ، مستلزم ارزیابی منابع خبری می باشد که باید از منابعی اخبار را دنبال کنید که مطمئن باشید منابع معتبر و صادقی در حوزه ی خبر هستند .
نکته ی 5 = اطمینان از صحت اخبار : تا از خبری به طور 100 % مطمئن نشدید ، به طور مطلق آن را مطابق با واقعیت ندانید و این احتمال را بدهید که ممکن است به هزار و یک دلیل ، روزنامه نگار و گزارشگر خبر ، کوتاهی خواسته و یا ناخواسته ای در جمع آوری و انتشار واقعیت از آن خبر کرده باشد .
نکته ی 6 = عدم قرار دادن اینترنت به عنوان تنها ملاک از صحت اخبار : به این معنی که برای داشتن سواد خبری ، نباید اولین لینکی که در خصوص یک خبر ، در اینترنت برخورد کردید را به عنوان معتبرترین لینک بدانید ؛ زیرا همیشه نخستین لینک هایی که در اینترنت برخورد می کنید جزو بهترین و معتبرترین لینک ها نیستند . ( پس با اولین لینک خبری فکر نکنید که واقعیت را یافته اید !!! )
نکته ی 7 = پیگیری تصویری اخبار : علاوه بر اینترنت و روزنامه ، سعی کنید که اخبار را به صورت تصویری و از منابع معتبری چون ، تلویزیون رسمی کشور هم دنبال کنید ، زیرا به دلیل محدودیت ها و سیاست های رسانه ، تلویزیون رسمی هر کشور ، تقریبا منبعی قابل اطمینان از لحاظ خبری می باشد .
نکته ی 8 = واقع بینی نسبت به اخبار و اطلاعات : اگر می خواهید سواد خبری داشته باشید ، بایستی تعارف با خودتان را کنار بگذارید و واقع بین باشید . برخی از افراد به دلیل اینکه برخی از اطلاعات و اخبار ، مطابق با سوگیری و جهت گیری شخصی آنها نیست ، سریع جبهه گیری می کنند و بعضا اخبار درست و صحیح را هم نمی خواهند قبول کنند ؛ درست مثل فردی که خود را به خواب زده باشد .
نکته ی 9 = عدم قضاوت درباره ی رسانه های خبری : سعی داشته باشید که هیچ گاه ، درباره ی رسانه های خبری بر اساس خروجی اخبار آنها و یا گزارش هایشان ، قضاوت نکنید تا سواد خبری خود را تحت تأثیر حواشی نسازید .
نکته ی 10 = مصرف کننده ی خوبی باشید : با اینکه شاید کمی سخت باشد که در دنیای دیجیتال مصرف کننده ی خوبی باشید ، ولی سعی کنید برای داشتن سواد خبری هم که شده ، این خصیصه را در خود بارور کنید و یک مصرف کننده ی خوب در دنیای دیجیتال شوید .
نکته ی 11 = صرف زمان برای اخبار : متأسفانه بعضی از افراد با عجله تیترهای خبری و متون خبری را می خوانند و ممکن است به دلیل نگذاشتن وقت کافی برای خواندن متن خبر ، از آن خبر تعبیر اشتباه و برداشت اشتباهی کنند و بدتر از آن همین برداشت های شخصی خود را به اشتراک بگذارند ؛ پس حتی الامکان سعی کنید که زمان کافی را برای شنیدن ، خواندن و مشاهده ی اخبار اختصاص دهید تا این سوء تفاهم های خبری و برداشت های اشتباه نیز به حداقل برسد .
ضمنا این را هم به یاد داشته باشیم که یکی از عللی که باعث شده است برخی از افراد و متأسفانه خبرگزاری های بعضا معتبر ، دست به انتشار اخبار کذب و دور از واقعیت بزنند ، استقبال و تمایل برخی از ماست که انگار شوق و اشتیاق خاصی برای شنیدن و خواندن اخبار دروغ و شایعه پراکنی داریم . پس شاید بهتر باشد سعی کنیم که ضائقه ی خبری خود را تقویت سازیم و سواد خبری مان را بالا ببریم تا اجازه ندهیم که هر شخصی با هر خبری ، به راحتی روی افکار ، تصمیمات و ذهن ما تأثیر بگذارد و ما را بازیچه ی دست خودش سازد .