رصدخانه هایی با بیش از 10 سال تحقیق و بررسی
رصدخانه به مکانی بنا شده در ارتفاعات با سقفی گنبدی شکل گفته می شود . برای ساخت یک رصدخانه گاهی به زمانی معادل 10 سال تحقیق و بررسی نیاز است .
رصدخانه ها بهترین مکان برای دیدن زیبایی آسمان و تحقیق و پی بردن به رموز آن است ، اگر بخواهیم در یک جمله رصدخانه را شرح دهیم ، باید گفت مکان های کوچک یا بزرگی هستند که در داشتن سقف گنبدی شکل با هم مشترک می باشند . انتخاب مکان و طراحی ساختمان رصدخانه ها شاید چیزی نزدیک به 10 سال به طول بیانجامد ، چرا که باید یک منطقه از تمام جهات مانند عدم وجود نور و آلاینده های مزاحم در هوا ، ساختار زمین شناسی و ده ها ویژگی دیگر مورد آزمایش قرار بگیرد ، همچنین برای طراحی و ساخت رصدخانه ، به عنوان مثال ساخت تلسکوپ های آن ( تلسکوپی با قطر ده متر ! ) چیزی حدود 3 تا 5 سال زمان نیاز است . برای کم کردن هزینه های ساخت رصدخانه ، شخص می تواند تلسکوپ خود را در اتاقکی با سقف کشویی قرار دهد ، باید توجه داشت در استفاده از اتاقک با سقف کشویی باید محیطی عاری از نورهای مزاحم را انتخاب کرد .
رصدخانه ها معمولا در ارتفاعات و مشرف به بیابان یا اقیانوس ها هستند ، دلیل این امر دور بودن از آلودگی های محیطی و نورهای مزاحم است که موجب می شود جرم های آسمانی در اکثر شب های سال شفاف به نظر برسند ( این یکی از استاندارد های هر رصدخانه ای است ) . در حال حاضر بهترین رصدخانه ها در کوهستان موناکی ، صحرای آتاکامای شیلی و جزیره لاپالما قرار دارد .
درون سقف گنبدی شکل رصدخانه ها چه می گذرد ؟
تلسکوپ های پیشرفته که کانون آن ها مجهز به دوربین های سی سی دی و طیف سنج می باشد دراین مکان قرار گرفته اند . به طور استاندارد هر رصدخانه دارای چندین مسئول با وظایف مشخص هستند ، از جمله : متصدی تلسکوپ ، مهندسان ، متخصصان دستگاه ها و… ؛ چرا که تمام مراجعین لزوما کار با تجهیزات را نمی دانند . یک دانشجو یا هر فرد دیگر ، اطلاعات مورد نیاز را به متصدی تلسکوپ داده و متصدی با تنظیم موقعیت دستگاه ، داده ها و اطلاعات را در اختیار مراجعه کننده قرار می دهد .
فعالان اصلی در رصدخانه طبیعتا ستاره شناسان هستند . اما بشنوید از اولین رصدخانه ی مجهز به تلسکوپ که توسط ستاره شناس جووانی کاسینی در پاریس مدیریت شد . جووانی در رصدخانه ی خود که هیچ شباهتی به رصدخانه های امروزی نداشت ( فاقد سقف گنبدی و… ) از تلسکوپ های شکستی استفاده می کرد ، با گذشت زمان برای کم کردن ضریب خطا ، آینه هایی را در تلسکوپ های شکستی تعبیه کردند اما تحول عظیم در اوایل قرن بیستم توسط جورج اِلِری هِیل در کالیفرنیا صورت گرفت و رصدخانه ی مونت پالومار رکورد بزرگ ترین رصدخانه مجهز به آینه را در قرن خود شکست .
آن تلاش ها و همت متخصصین در این حوزه ، سبب شده است که امروزه تلسکوپ ها از طریق رایانه قابل کنترل باشند و حتی به صورت آنلاین بتوان از فواصلی بسیار دور و از طریق اینترنت اطلاعات مورد نظر خود را از آن ها استخراج کرد . البته با کمک این تلسکوپ ها دیگر ستاره شناسان ، دانش آموزان و علاقه مندان به این حوزه محیط رصدخانه را تجربه نخواهند کرد و این موضوع به دلیل سهولت نقطه ی قوت و از جنبه هایی دیگر می تواند ضعف تلقی شود .
در ایران ، رصدخانه ملی ایران در حال حاضر کارآمدترین رصدخانه می باشد که برای کارهای تحقیقاتی مورد استفاده قرار می گیرد ، همچنین در استان های خراسان ، کرمان ، اصفهان و قم نیز مکان هایی مناسب برای تاسیس رصدخانه انتخاب و تایید شده است و گام هایی موثر را طی کرده اند . به طور کلی بیش از 40 رصدخانه برای استفاده های دانش آموزی ، آموزشی ، تفریحی و… در ایران وجود دارد و بزرگ ترین تلسکوپ ها در آن ها متعلق به شیراز و تبریز می باشد .
به امید روزی که مکان هایی مناسب برای ساخت رصدخانه های مجهز در ایران عزیزمان معرفی شوند و شاهد ساخت تلسکوپ هایی بزرگ تر باشیم تا جوابگوی نیاز محققان و تحقیقات سنگین و پیشرفته آن ها در این زمینه باشد .