خرطوم بخش بزرگ شده سر برخی از موجودات زنده
خرطوم عضوی از سر جانداران یا حشرات است که نسبت به خود موجود زنده رشد بیشتری داشته و بزرگ تر دیده می شود ، حال آنکه اغلب خرطوم را عضوی مخصوص به فیل می دانیم
آن گونه که اکثر مردم با خرطوم آشنا هستند آن را دماغ فیل می پندارند که به کمک آن آب زیادی را وارد دان خود کرده ، به اطراف می پاشد ، برای بلند کردن اجسام از آن کمک می گیرد و… اما خرطوم تنها به عضوی از بدن فیل اتلاق نمی شود بلکه به بخشی از سر جانداران که کشیده تر و دراز تر است گفته می شود ؛ ما حتی در حشرات هم شاهد خرطوم هستیم و به اشتباه به آن نیش می گوییم ( در حشرات گزنده ای مانند پشه ها نوع ماده ی آن ها دارای خرطوم هستند ) ، در فیل نیز خرطوم علاوه بر دماغ پستاندار ، بخشی از لب بالایی هم به شمار می رود همچنین در برخی جانوران زهر دار جانور زهر خود را توسط یک بخش خرطوم مانند به بدن شکار خود منتقل می کند . جانورانی که دارای این بخش کشیده ی سر هستند در دسته بندی ها در راسته ی خرطوم داران قرار می گیرند .
خرطوم طبیعتا برای جانداری که آن را دارد مفید واقع شده و مورد استفاده قرار می گیرد ، اما نبودن آن گاهی برای انسان مفید است ! برخی از گونه ی شپش ها که از بافت های مرده تغذیه می کنند قطعا بیماری زا هستند ، این حشرات فاقد خرطوم می باشند و به همین دلیل مجبورند بجای مکیدن از راه جویدن بافت های مرده و فرسوده را به مصرف برسانند ، حال اگر اندام تغذیه ای آن ها خرطوم بود ، عوامل بیماری زا از بدن حشره ، به کمک بزاق آن راحت تر منتقل می شد .
در حشره ای مانند زنبور عسل هم خرطوم وجود دارد ؛ این بخش که یکی از عضو های سر حشره به حساب می آید وظیفه ی مکیدن شهد و انتقال آن به معده را بر عهده دارد ، خرطوم در حشره ای مانند زنبور عسل بسیار بلند است ( نسبت به جثه ی خود حشره ) و علت این است که شهد بسیاری از گل ها در پایین ترین قسمتشان قرار دارد و زنبور برای دستیابی به آن نیازمند عضوی مناسب مانند خرطوم است .
سن ها گونه از حشرات هستند که برای برخی از محصولات مانند پسته آفت به حساب می آیند حتی خون جانور ها را نیز می مکند ، این حشره که چشم های مرکب دارد نیز دارای خرطوم است که از فک تحتانی ادامه می یابد ، سن ها از خرطوم هایشان برای تزریق بزاق و مکیدن خون یا… استفاده می کنند .
زالو ها ، نوعی از مگس ها ( مگی خون خوار ) و نوعی خوک که بسیار کمیاب است و به خوک خرمدار معروف می باشد نیز در حیات خود از خرطوم بهره می برند ، در مورد حشرات اکثر حشرات مکنده دارای خرطوم هستند ، در جانداران زهردار نیز خرطوم به وفور برای انتقال سم دیده می شود اما در جانداران سمی خیر ، چرا که جانداران سمی قادر به انتقال سمن خود از بدنشان به شکارچی یا طعمه نیستند و تنها در صورت تماس مستقیم می توانند خطر آفرین باشند .
انتهای اکثر خرطوم ها یا مانند نوک در آمده یا در جانورانی مانند فیل شبیه به دو انگشت شده است تا فعالیت های مربوطه را برای جاندار راحت کند ؛ حتی نوعی میمون نیز دارای خرطوم است .